Του Nick Ragone
Στις μέρες μας κυκλοφορούν αναρίθμητα βιβλία ηγεσίας από γκουρού των επιχειρήσεων που περιλαμβάνουν χαριτωμένα ακρωνύμια και αποφθέγματα κατάλληλα για ν’ ανανεώνετε το status σας στο facebook. Τα περισσότερα απ’ αυτά τα βιβλία λίγο καιρό αφού κυκλοφορήσουν καταλήγουν στα καλάθια των προσφορών. Ίσως έχει έρθει ο καιρός να αναζητήσουμε άλλες πηγές έμπνευσης.
Η προεδρία των ΗΠΑ αποτελεί ένα καλό παράδειγμα, καθώς από πολλές απόψεις αποτελεί τον ιδανικό θεσμό για να κατανοήσει κανείς τις θεμελιώδεις αρχές της ηγεσίας. Το ανώτατο αυτό αξίωμα είναι τρομακτικά πιεστικό και χαρακτηρίζεται από διαρκείς μεταβολές και υψηλό βαθμό διαφάνειας. Εξάλλου, η αξιολόγηση της απόδοσης δεν αφήνει περιθώρια για παρερμηνείες –οι δημοσκοπήσεις, οι πολιτικές τοποθετήσεις και τα αποτελέσματα των εκλογών τα καταφέρνουν μια χαρά να κρατάνε το σκορ της επιτυχίας.
Φυσικά δεν υπάρχει λόγος να περιορίσουμε τη μελέτη της προεδρικής ηγεσίας στα πρόσφατα χρόνια. Η ιστορία βρίθει από χαρακτηριστικά παραδείγματα, οι βασικές αρχές των οποίων παραμένουν το ίδιο επίκαιρες, όπως και πριν από 200 χρόνια.
Η Επανάσταση του Ουίσκι Ας εξετάσουμε το παράδειγμα του Τζορτζ Ουάσινγκτον και της Επανάστασης του Ουίσκι στις αρχές της δεκαετίας του 1790. Όταν κινδύνεψε να βρεθεί αντιμέτωπος με 7.000 εξεγερμένους αγρότες να κάνουν άνω-κάτω την πρωτεύουσα αντιδρώντας στην επιβολή ενός νέου ομοσπονδιακού φόρου στο ουίσκι, ο Ουάσινγκτον θα μπορούσε εύκολα να είχε αναθέσει σε κάποιον άλλο να καταστείλει τις ταραχές. Αντ’ αυτού όμως αποφάσισε να ηγηθεί προσωπικά της πολιτοφυλακής, γιατί, όπως το έβλεπε εκείνος, δεν διακυβευόταν τίποτα λιγότερο από το μέλλον της χώρας. Η αδυναμία επιβολής της ομοσπονδιακής νομοθεσίας θα είχε καταστήσει το Σύνταγμα ανίσχυρο, όπως είχε ήδη συμβεί λίγα χρόνια νωρίτερα με τα Άρθρα Σύναψης της Συνομοσπονδίας (Articles of Confederation). Το μάθημα που πρέπει να διδαχθούν οι επιχειρηματικοί ηγέτες είναι το εξής: μην αναθέτετε σε άλλους καθήκοντα που είναι ζωτικής σημασίας για το μέλλον της εταιρείας. Εάν η αποτυχία δεν είναι επιλογή, επιληφθείτε ο ίδιος του ζητήματος.
Βόρειοι και Νότιοι Σε ορισμένες περιπτώσεις ο σωστός ηγέτης πρέπει να αλλάζει την στάση του. Παρά την ευρέως διαδομένη άποψη περί του αντιθέτου, ο Αβραάμ Λίνκολν δεν ήταν πολέμιος της δουλείας. Αν και συμμεριζόταν το δράμα των σκλάβων, ο ίδιος συνειδητά υπέτασσε την ελευθερία τους στον σκοπό της ενότητας. «Εάν υπάρχουν κάποιοι που δεν θα έσωζαν την Ένωση παρά μόνον εάν ταυτόχρονα εξάλειφαν τη δουλεία, δεν τάσσομαι υπέρ τους», έγραψε στον Horace Greeley το καλοκαίρι του 1862. «Υπέρτατος σκοπός μου στον αγώνα αυτόν είναι να διασώσω την Ένωση και όχι να διασώσω ή να εξαλείψω τη δουλεία».
Ωστόσο, καθώς ο πόλεμος τραβούσε σε μάκρος χωρίς σημαντική επιτυχία για τις Βόρειες Πολιτείες, ο Λίνκολν άρχισε να συνειδητοποιεί ότι η έννοια της ελευθερίας ήταν αδιάρρηκτα συνυφασμένη με την ενότητα και ότι μια νίκη των Βορείων δεν θα είχε νόημα εάν αποτύγχανε να καταργήσει τη δουλεία. Η Διακήρυξη της Χειραφέτησης του 1863 ήταν ρίσκο, καθώς υπήρχε ο κίνδυνος οι συνοριακές πολιτείες να προσχωρήσουν στη Συνομοσπονδία. Τελικά το ρίσκο του Λίνκολν απέδωσε, διδάσκοντάς μας να μην φοβόμαστε να αλλάξουμε άποψη όταν οι περιστάσεις το απαιτούν.
Το πάθημα… μάθημα Εκτός από την επιτυχία, διδάσκει και η αποτυχία. Η αδιαλλαξία του Γούντροου Γουίλσον ήταν η κύρια αιτία που η Αμερικανική Γερουσία δεν έδωσε τη συγκατάθεσή της για τη συμμετοχή των ΗΠΑ στην Κοινωνία των Εθνών, του οργανισμού διασφάλισης της ειρήνης που είχε εμπνευστεί ο Γουίλσον κατά τη διάρκεια της διπλής θητείας του (1913 - 1921) ως Πρόεδρος των ΗΠΑ. Ο Γουίλσον κατέβαλε υπεράνθρωπες προσπάθειες για να προωθήσει την ιδέα της ΚτΕ. Εντούτοις, η άρνησή του να δεχτεί κάποιες καλές συμβουλές, να συμβιβαστεί σε δευτερεύοντα ζητήματα και να αναγνωρίσει τις αντίθετες απόψεις, τον αποξένωσε από φίλους κι εχθρούς και αποδείχτηκε ανυπέρβλητο εμπόδιο. Το δίδαγμα είναι το εξής: μην εμμένετε μυωπικά στις πεποιθήσεις σας και μην συγχέετε την πίστη στις αρχές σας με την αδιαλλαξία.
Σε ορισμένες περιπτώσεις ο καλός ηγέτης πρέπει να συμπαρασύρει την κοινή γνώμη αντί να την υπηρετεί, κάτι που τα περισσότερα ανώτατα επιχειρησιακά στελέχη διστάζουν να αποτολμήσουν. Ο Φράνκλιν Ρούζβελτ χρησιμοποίησε υποδειγματικά τη δύναμη της πειθούς του για να οδηγήσει μεθοδικά το έθνος από τον απομονωτισμό στον παρεμβατισμό, σε μια προσπάθεια να συνδράμει τη Μεγάλη Βρετανία, η οποία αγωνιζόταν σθεναρά για να απωθήσει τις αεροπορικές επιθέσεις των Ναζιστικών δυνάμεων το φθινόπωρο του 1940. Ο νόμος εκμισθώσεως και δανεισμού (Lend-Lease), στα πλαίσια του οποίου οι ΗΠΑ πρόσφεραν δισεκατομμύρια σε δωρεάν πυρομαχικά και προμήθειες στη Μεγάλη Βρετανία, δεν θα είχε ψηφιστεί ποτέ εάν ο Ρούσβελτ λύγιζε υπό το βάρος της πρόκλησης. Συμπέρασμα: να αποφασίζετε εσείς ποια ζητήματα είναι επιτακτικά και να μην γίνεστε ουραγός των εξελίξεων.
Ο Χάρρυ Τρούμαν χαρακτήρισε την απόφασή του να απαλλάξει τον Στρατάρχη Ντάγκλας Μακ Άρθουρ από τα καθήκοντά του το 1951, στο απόγειο του Πολέμου της Κορέας, ως μία από τις πιο δύσκολες αποφάσεις της πολιτικής του σταδιοδρομίας. Η δήλωση αυτή είναι εντυπωσιακή, καθώς το όνομα του Τρούμαν έχει συνδεθεί με τη ρίψη των ατομικών βομβών στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Ο 33ος Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών γνώριζε ότι η αποπομπή του Μακ Άρθουρ θα ξεσήκωνε θυελλώδεις αντιδράσεις -τόσο θυελλώδεις που πιθανόν να του κόστιζαν το αξίωμά του στις επόμενες εκλογές. Όμως ήταν πεπεισμένος ότι έπραττε το σωστό. Θεωρούσε ότι ο Μακ Άρθουρ ήταν ένοχος για υπέρβαση καθήκοντος και ότι οι δηλώσεις του στον τύπο ήταν υποτιμητικές για την επίσημη στρατιωτική στρατηγική. Ο Τρούμαν ζούσε σύμφωνα με το γνωμικό «Αν δεν αντέχεις τη ζέστη, βγες από την κουζίνα» και ποτέ δεν αμφισβήτησε την ορθότητα της απόφασής του. Παρόμοιο δίλημμα αντιμετώπισε και ο Τζέραλντ Φορντ με την απονομή χάριτος του Ρίτσαρντ Νίξον το 1974: να κάνει το σωστό, ή το πολιτικά σκόπιμο; Ο Φορντ αναγνώρισε ότι η απονομή χάριτος θα μπορούσε να του κοστίσει τις εκλογές. Όμως η γαλήνη της χώρας ήταν πιο σημαντική από την πολιτική του καριέρα. Το μάθημα που πρέπει να διδαχτούν οι επιχειρηματικοί ηγέτες από τα παραδείγματα αυτά είναι ότι συχνά το να κάνεις το σωστό είναι και το πιο δύσκολο. Μην διστάζετε να βάλετε την επιχείρηση σας πάνω από το προσωπικό σας συμφέρον.
Ο Nick Ragone είναι στέλεχος της Ketchum, μιας από τις παγκοσμίως κορυφαίες εταιρείες δημοσίων σχέσεων. Έχει εκδώσει αρκετά βιβλία, εκ των οποίων το πιο πρόσφατο τιτλοφορείταιPresidentialLeadership: 15 Decisions that Changed the Nation (Prometheus Books, 2011). Είναι απόφοιτοςτου Rutgers University και του Georgetown University Law Center.
