Εκρηκτική άνοδος για τις τιμές των τροφίμων. Ακόμα και αν η εκτίναξη των αγροτικών προϊόντων δεν αποδεδειχθεί κατακλυσμική, θα αποτελέσει σίγουρα μια μεγάλη δοκιμασία για λαούς και κυβερνήσεις.
Απόδοση: Αναστασία Κυριανίδη-Νικολαϊδη
anastasia.lyrianidi@capital.gr
Αποκλειστικό
Bloomberg Businessweek
Όπως ανακάλυψε ο Τυνήσιος δικτάτορας Zine El Abidine Ben Ali τον Ιανουάριο, δεν υπάρχει ασφαλέστερη οδός για την πολιτική λήθη από το να αρνηθείς στον λαό την πρόσβαση σε φθηνή τροφή. Στις 17 Δεκεμβρίου, μετά την επίθεση της τυνησιακής αστυνομίας σε έναν πλανόδιο μανάβη με το όνομα Mohamed Bouazizi και την κατάσχεση της παραγωγής του, επειδή, σύμφωνα με την οικογένειά του, δεν είχε τα μέσα για να πληρώσει την απαιτούμενη μίζα, ο 26χρονος Bouazizi έλουσε τον εαυτό του με βενζίνη και άναψε ένα σπίρτο. Πέθανε δύο εβδομάδες αργότερα.
Οι ταραχές που ακολούθησαν -υποκινημένες εν μέρει από την οργή για τις υψηλές τιμές των τροφίμων- οδήγησαν στην ανατροπή του Ben Ali και εξαπλώθηκαν στην Αίγυπτο, την Ιορδανία, την Υεμένη και την Αλγερία. Ο Ben Ali μπορεί να μείνει στην ιστορία ως ο τύραννος που ανατράπηκε από έναν πάγκο μαναβικής. Ωστόσο, η πείνα που έχει πλήξει τη Μέση Ανατολή δεν προκλήθηκε από τις ιδιοτροπίες των αυταρχικών καθεστώτων και της αστυνομίας. Ξεκίνησε πέρυσι, με την παραλυτική ξηρασία στη Ρωσία και αργότερα στην Αργεντινή και με τις καταρρακτώδεις βροχές στην Αυστραλία και στον Καναδά. Ο κατακλυσμός που έπληξε την περιοχή του Saskatchewan ήταν τόσο αδιάκοπος και έντονος, που οι αγρότες αποκλείστηκαν από την καλλιέργεια 40 εκατ. στρεμμάτων σιταριού. Οι συρρικνωμένες καλλιέργειες σίτου στις χώρες αυτές, σε συνδυασμό με τον δροσερό καλοκαιρινό καιρό και την έντονη υγρασία στις κεντροδυτικές αμερικανικές περιοχές, που καθυστέρησε τη σοδειά των ΗΠΑ, οδήγησαν τις τιμές του σιταριού σε άνοδο 74% τον περασμένο χρόνο. Το καλαμπόκι επίσης αυξήθηκε 87% την ίδια περίοδο.
Απόδοση: Αναστασία Κυριανίδη-Νικολαϊδη
anastasia.lyrianidi@capital.gr
Αποκλειστικό
Bloomberg Businessweek
Όπως ανακάλυψε ο Τυνήσιος δικτάτορας Zine El Abidine Ben Ali τον Ιανουάριο, δεν υπάρχει ασφαλέστερη οδός για την πολιτική λήθη από το να αρνηθείς στον λαό την πρόσβαση σε φθηνή τροφή. Στις 17 Δεκεμβρίου, μετά την επίθεση της τυνησιακής αστυνομίας σε έναν πλανόδιο μανάβη με το όνομα Mohamed Bouazizi και την κατάσχεση της παραγωγής του, επειδή, σύμφωνα με την οικογένειά του, δεν είχε τα μέσα για να πληρώσει την απαιτούμενη μίζα, ο 26χρονος Bouazizi έλουσε τον εαυτό του με βενζίνη και άναψε ένα σπίρτο. Πέθανε δύο εβδομάδες αργότερα.
Οι ταραχές που ακολούθησαν -υποκινημένες εν μέρει από την οργή για τις υψηλές τιμές των τροφίμων- οδήγησαν στην ανατροπή του Ben Ali και εξαπλώθηκαν στην Αίγυπτο, την Ιορδανία, την Υεμένη και την Αλγερία. Ο Ben Ali μπορεί να μείνει στην ιστορία ως ο τύραννος που ανατράπηκε από έναν πάγκο μαναβικής. Ωστόσο, η πείνα που έχει πλήξει τη Μέση Ανατολή δεν προκλήθηκε από τις ιδιοτροπίες των αυταρχικών καθεστώτων και της αστυνομίας. Ξεκίνησε πέρυσι, με την παραλυτική ξηρασία στη Ρωσία και αργότερα στην Αργεντινή και με τις καταρρακτώδεις βροχές στην Αυστραλία και στον Καναδά. Ο κατακλυσμός που έπληξε την περιοχή του Saskatchewan ήταν τόσο αδιάκοπος και έντονος, που οι αγρότες αποκλείστηκαν από την καλλιέργεια 40 εκατ. στρεμμάτων σιταριού. Οι συρρικνωμένες καλλιέργειες σίτου στις χώρες αυτές, σε συνδυασμό με τον δροσερό καλοκαιρινό καιρό και την έντονη υγρασία στις κεντροδυτικές αμερικανικές περιοχές, που καθυστέρησε τη σοδειά των ΗΠΑ, οδήγησαν τις τιμές του σιταριού σε άνοδο 74% τον περασμένο χρόνο. Το καλαμπόκι επίσης αυξήθηκε 87% την ίδια περίοδο.
Πιο πρόσφατα, οι τιμές των σιτηρών σημείωσαν νέα άνοδο, λόγω μιας άλλης ξηρασίας, που τώρα απειλεί τη σοδειά σιταριού της Κίνας, τη μεγαλύτερη παγκοσμίως. Σε οκτώ βασικές επαρχίες παραγωγής της χώρας, περίπου το 42% της χειμερινής καλλιέργειας επλήγη από την ξηρασία, σύμφωνα με τον υπουργό Γεωργίας, Han Changfu. Συνολικά, ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ αναφέρει ότι οι παγκόσμιες τιμές τροφίμων αυξήθηκαν τον Ιανουάριο σε επίπεδα-ρεκόρ, με βάση τα στοιχεία που φτάνουν έως και πίσω στο 1990. Ο Abdolreza Abbassian, ανώτατος οικονομολόγος του οργανισμού, προβλέπει ότι οι τιμές του σιταριού θα συνεχίσουν να ανεβαίνουν έως το καλοκαίρι, επειδή οι εισαγωγείς επιταχύνουν τις αγορές για να προλάβουν τον πληθωρισμό. Φέτος, το αν ο κόσμος υποστεί γεωργική καταστροφή εξαρτάται από την τύχη του σιταριού στην πεδινή βόρεια Κίνα. «Χρειάζονται δύο άριστες σοδειές το καλοκαίρι του 2012 για να επανέλθουν τα αποθέματα σε αποδεκτό επίπεδο», λέει ο Jason Lejonvarn, στρατηγικός σχεδιαστής βασικών εμπορευμάτων στην Hermes Fund Managers στο Λονδίνο. Αν οι ξηρές φύτρες δεν βρουν αρκετή υγρασία, οι εξαγωγείς σιταριού θα γίνουν εισαγωγείς σιταριού, πιέζοντας έτσι κι άλλο τις διεθνείς αγορές. Εκτός αυτού, η Κίνα θα απαγορεύσει τις εξαγωγές σίτου, στέλνοντας τις τιμές ψηλότερα, κάτι που σημαίνει ότι η παγκόσμια έλλειψη σε δημητριακά μπορεί να επιστρέψει.
Ούτως ή άλλως, το ξαφνικό πλήγμα στην παγκόσμια αλυσίδα προμήθευσης τροφίμων αποτελεί μια σειρά από δύσκολες δοκιμασίες.
Δοκιμασία πρώτη
Στο στο πιο βασικό επίπεδο, η κρίση είναι μια δοκιμασία για την ικανότητα της ανθρωπότητας να θρέψει τον εαυτό της. Οι βιομηχανικές γεωργικές τεχνικές ενίσχυσαν τις αποδόσεις των καλλιεργειών και διατήρησαν χαμηλά τις τιμές των τροφίμων για δεκαετίες, αλλά η εποχή της προβλέψιμης αφθονίας που πυροδότησε την πληθυσμιακή έκρηξη του πλανήτη πιθανόν να τελείωσε. Οι φορείς αρωγής, που ήδη πλήττονται οπό τυφώνες, σεισμούς, εκρήξεις ηφαιστείων, αλλά και περικοπές κρατικών προϋπολογισμών, δεν έχουν τα απαιτούμενα εφόδια για να αντιμετωπίσουν σοβαρές ελλείψεις τροφής. Ωστόσο, οι αυξανόμενες διεθνώς τιμές των τροφίμων ώθησαν 44 επιπλέον εκατομμύρια ανθρώπους σε ακραία φτώχεια στις αναπτυσσόμενες χώρες από τον Ιούνιο, όπως αναφέρει η Παγκόσμια Τράπεζα.
Η κλιμάκωση των τιμών έχει επίσης πυροδοτήσει τον πληθωρισμό στον αναπτυσσόμενο κόσμο. «Σε πολλές από αυτές τις αναδυόμενες αγορές, τα δύο τρίτα του δείκτη τιμών καταναλωτή είναι ουσιαστικά τα τρόφιμα, η ενέργεια και οι μεταφορές», δηλώνει στο «Bloomberg News» ο οικονομολόγος του New York University Nouriel Roubini. «Οταν οι τιμές των προϊόντων αυτών ανεβαίνουν, κρύβουν πίσω τους ένα πολύ σημαντικό κοινωνικό κόστος».
Ούτως ή άλλως, το ξαφνικό πλήγμα στην παγκόσμια αλυσίδα προμήθευσης τροφίμων αποτελεί μια σειρά από δύσκολες δοκιμασίες.
Δοκιμασία πρώτη
Στο στο πιο βασικό επίπεδο, η κρίση είναι μια δοκιμασία για την ικανότητα της ανθρωπότητας να θρέψει τον εαυτό της. Οι βιομηχανικές γεωργικές τεχνικές ενίσχυσαν τις αποδόσεις των καλλιεργειών και διατήρησαν χαμηλά τις τιμές των τροφίμων για δεκαετίες, αλλά η εποχή της προβλέψιμης αφθονίας που πυροδότησε την πληθυσμιακή έκρηξη του πλανήτη πιθανόν να τελείωσε. Οι φορείς αρωγής, που ήδη πλήττονται οπό τυφώνες, σεισμούς, εκρήξεις ηφαιστείων, αλλά και περικοπές κρατικών προϋπολογισμών, δεν έχουν τα απαιτούμενα εφόδια για να αντιμετωπίσουν σοβαρές ελλείψεις τροφής. Ωστόσο, οι αυξανόμενες διεθνώς τιμές των τροφίμων ώθησαν 44 επιπλέον εκατομμύρια ανθρώπους σε ακραία φτώχεια στις αναπτυσσόμενες χώρες από τον Ιούνιο, όπως αναφέρει η Παγκόσμια Τράπεζα.
Η κλιμάκωση των τιμών έχει επίσης πυροδοτήσει τον πληθωρισμό στον αναπτυσσόμενο κόσμο. «Σε πολλές από αυτές τις αναδυόμενες αγορές, τα δύο τρίτα του δείκτη τιμών καταναλωτή είναι ουσιαστικά τα τρόφιμα, η ενέργεια και οι μεταφορές», δηλώνει στο «Bloomberg News» ο οικονομολόγος του New York University Nouriel Roubini. «Οταν οι τιμές των προϊόντων αυτών ανεβαίνουν, κρύβουν πίσω τους ένα πολύ σημαντικό κοινωνικό κόστος».
Η πληθωριστική επίδραση της κρίσης είναι μάλλον πιο περιορισμένη στον αναπτυγμένο κόσμο. Ενώ οι εκτιμήσεις των Ηνωμένων Εθνών ότι οι δαπάνες των φτωχότερων χωρών σε τρόφιμα ήταν αυξημένες κατά 20% το 2010, σε σχέση με το 2009, στις ΗΠΑ, τον μεγαλύτερο εξαγωγέα τροφίμων στον κόσμο, οι τιμές λιανικής των τροφίμων αυξήθηκαν μόλις κατά 1,5% πέρυσι και θα ανέβουν μόλις κατά 2% το 2011, σύμφωνα με το αμερικανικό υπουργείο Γεωργίας. «Είμαστε μια χώρα με αφθονία σε τρόφιμα και το τελευταίο μέρος που θα χτυπήσει ο τροφο-πληθωρισμός», λέει οΈρικΈρικσον, οικονομικός αναλυτής του Συμβουλίου Σιτηρών των ΗΠΑ.
Οι αυξανόμενες τιμές των τροφίμων είναι πιο πιθανό να οδηγήσουν σε πληθωριστικές τάσεις, κυρίως στις χώρες με ισχυρή ανάπτυξη και χαμηλή ανεργία. Κι αυτό γιατί σε αυτές τις χώρες οι καταναλωτές που πιέζονται από το κόστος είναι πιο πιθανό να λάβουν μισθολογικές αυξήσεις, λέει η Karen Ward, οικονομικό στέλεχος της HSBC. Μόλις ο πληθωρισμός εισχωρήσει στους μισθούς, γρήγορα γενικεύεται. Η Κίνα, με σχεδόν διψήφιο ρυθμό ανάπτυξης, αποτελεί αντιπροσωπευτικό παράδειγμα. Τον Ιανουάριο σημειώθηκε αύξηση 4,9% από πέρυσι στις τιμές καταναλωτή, όπως ανακοίνωσε η κυβέρνηση τον Φεβρουάριο, ενώ το κόστος αυξήθηκε κατά 10,3%.
Δοκιμασία δεύτερη
Η δεύτερη μεγάλη δοκιμασία που θέτει η παγκόσμια κρίση της γεωργίας είναι προς τις πλούσιες χώρες και τα οικονομικά τους συστήματα - μια πρόκληση για να απαντήσουν με τρόπο που βοηθά παρά βλάπτει. Δεν υπάρχει τρόπος να χρυσωθεί το χάπι: Αυτό που είναι κακό για τους ανά τον κόσμο φτωχούς είναι καλό για τον Αμερικανό γεωργό και τον Αμερικανό επενδυτή.
Οι ίδιες τιμές-ρεκόρ των ειδών διατροφής που προκάλεσαν ταραχές στην Αλγερία και απαγορεύσεις εξαγωγών στην Ινδία οδήγησαν στον μεγαλύτερο έως σήμερα όγκο γεωργικών εξαγωγών των ΗΠΑ, απογειώνοντας τις αξίες των καλλιεργήσιμων εκτάσεων της κεντροδυτικής Αμερικής και αυξάνοντας σημαντικά τα κέρδη των αγροτικών τραπεζών και των κατασκευαστών γεωργικών μηχανημάτων, σύμφωνα με έκθεση της Ομοσπονδιακής Τράπεζας του Κάνσας.
Η αύξηση των εισοδημάτων τους επέτρεψε στους γεωργούς να αποπληρώσουν τα χρέη τους στο τέταρτο τρίμηνο, με παράλληλη μείωση των καθυστερήσεων στην αποπληρωμή δανείων και αύξηση των κερδών των δανειστών. Το αμερικανικό υπουργείο Γεωργίας δήλωσε ότι αναμένεται άλμα 20% στα αγροτικά εισοδήματα το τρέχον έτος. Τα καθαρά έσοδα από τις καλλιέργειες θα ανέλθουν συνολικά στο ρεκόρ των 94,7 δισ. δολ., σε σύγκριση με 79 δισ. δολ. το 2010. Η αξία της συνολικής συγκομιδής θα εκτιναχθεί στα 202 δισ. δολ., σημειώνοντας αύξηση 18%.
Η πλειονότητα των Αμερικανών, ωστόσο, δεν έχει ωφεληθεί από την κρίση.Ένας αριθμός ρεκόρ 43,6 εκατ. ανθρώπων στις ΗΠΑ -περισσότεροι από ένας στους οκτώ- έλαβε κουπόνια συσσιτίου τον Νοέμβριο, καθώς το ποσοστό των ανέργων παρέμεινε κοντά στο ιστορικό υψηλό των τελευταίων 27 ετών.
Στα περισσότερα μέρη του αναπτυσσόμενου κόσμου δεν υπάρχει συγκρίσιμο δίχτυ ασφαλείας και αυτός είναι ο λόγος που οι κυβερνήσεις και οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις προσπαθούν να βρουν τρόπους και να επινοήσουν λύσεις πριν έρθουν τα χειρότερα.
Δοκιμασία τρίτη
Η τελική δοκιμασία που θέτει η τρέχουσα κρίση είναι και η πιο δύσκολη. Οι επιστήμονες έχουν προειδοποιήσει εδώ και χρόνια ότι οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από τα αυτοκίνητα, τα αεροπλάνα, τα εργοστάσια και τους σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας θα κάνουν το κλίμα του πλανήτη θερμότερο, ενώ αυτές οι χαοτικά μεταβαλλόμενες καιρικές συνθήκες θα κάνουν ορισμένες περιοχές πιο επιρρεπείς στην ξηρασία και άλλες πιο επιρρεπείς σε πλημμύρες.
Οι ακτιβιστές ενάντια στην κλιματική αλλαγή αναρωτιούνται εδώ και πολλά χρόνια τι πρέπει να γίνει ώστε να κινητοποιηθούν οι ΗΠΑ και οι άλλες χώρες. Οι δημοκρατικοί στην Ουάσινγκτον δεν φαίνεται να αναγνωρίζουν την ύπαρξη προβλήματος, πόσω μάλλον να συζητήσουν για λύσεις.
Αλλά υπάρχουν άλλοι ηγέτες που μιλούν. Στη Νότια Κορέα, όταν ο πρόεδρος Lee Myung Bak συνέστησε μια επιτροπή για τη μελέτη της έλλειψης τροφής, έθεσε το θέμα ωμά: «Η απειλή μιας επισιτιστικής κρίσης σε παγκόσμιο επίπεδο γίνεται ολοένα και πιο έντονη, λόγω της αλλαγής του κλίματος». Σημαντικοί παράγοντες του επιχειρηματικού κόσμου είναι εξίσου ευθείς. «Είναι γεγονός ότι το κλίμα σε όλο τον κόσμο αλλάζει», λέει ο Sunny Verghese, διευθύνων σύμβουλος του Olam International, ενός από τους τρεις μεγαλύτερους προμηθευτές ρυζιού και βάμβακος παγκοσμίως. «Αυτό θα προκαλέσει μαζικές αναταραχές».
Ο πολιτισμός έχει αντιμετωπίσει στο παρελθόν πανδημίες και παγκόσμιους πολέμους και έχει αναδειχθεί πιο δυνατός μέσα από την προσπάθειά του να ξεπεράσει αυτές τις δοκιμασίες. Οι σύγχρονες ξηρασίες και πλημμύρες δεν αποτελούν απλώς μια απειλή για τα αποθέματα τροφής της ανθρωπότητας. Είναι οι προάγγελοι μιας διαβίωσης σε ένα πιο ζεστό και πιο χαοτικό κλίμα.
Θα μπορούσε η πείνα και η συνακόλουθη απειλή για την εξουσία να είναι αυτό που θα αναγκάσει τελικά τις πολιτικές ηγεσίες να αναλάβουν δράση;
Δοκιμασία δεύτερη
Η δεύτερη μεγάλη δοκιμασία που θέτει η παγκόσμια κρίση της γεωργίας είναι προς τις πλούσιες χώρες και τα οικονομικά τους συστήματα - μια πρόκληση για να απαντήσουν με τρόπο που βοηθά παρά βλάπτει. Δεν υπάρχει τρόπος να χρυσωθεί το χάπι: Αυτό που είναι κακό για τους ανά τον κόσμο φτωχούς είναι καλό για τον Αμερικανό γεωργό και τον Αμερικανό επενδυτή.
Οι ίδιες τιμές-ρεκόρ των ειδών διατροφής που προκάλεσαν ταραχές στην Αλγερία και απαγορεύσεις εξαγωγών στην Ινδία οδήγησαν στον μεγαλύτερο έως σήμερα όγκο γεωργικών εξαγωγών των ΗΠΑ, απογειώνοντας τις αξίες των καλλιεργήσιμων εκτάσεων της κεντροδυτικής Αμερικής και αυξάνοντας σημαντικά τα κέρδη των αγροτικών τραπεζών και των κατασκευαστών γεωργικών μηχανημάτων, σύμφωνα με έκθεση της Ομοσπονδιακής Τράπεζας του Κάνσας.
Η αύξηση των εισοδημάτων τους επέτρεψε στους γεωργούς να αποπληρώσουν τα χρέη τους στο τέταρτο τρίμηνο, με παράλληλη μείωση των καθυστερήσεων στην αποπληρωμή δανείων και αύξηση των κερδών των δανειστών. Το αμερικανικό υπουργείο Γεωργίας δήλωσε ότι αναμένεται άλμα 20% στα αγροτικά εισοδήματα το τρέχον έτος. Τα καθαρά έσοδα από τις καλλιέργειες θα ανέλθουν συνολικά στο ρεκόρ των 94,7 δισ. δολ., σε σύγκριση με 79 δισ. δολ. το 2010. Η αξία της συνολικής συγκομιδής θα εκτιναχθεί στα 202 δισ. δολ., σημειώνοντας αύξηση 18%.
Η πλειονότητα των Αμερικανών, ωστόσο, δεν έχει ωφεληθεί από την κρίση.Ένας αριθμός ρεκόρ 43,6 εκατ. ανθρώπων στις ΗΠΑ -περισσότεροι από ένας στους οκτώ- έλαβε κουπόνια συσσιτίου τον Νοέμβριο, καθώς το ποσοστό των ανέργων παρέμεινε κοντά στο ιστορικό υψηλό των τελευταίων 27 ετών.
Στα περισσότερα μέρη του αναπτυσσόμενου κόσμου δεν υπάρχει συγκρίσιμο δίχτυ ασφαλείας και αυτός είναι ο λόγος που οι κυβερνήσεις και οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις προσπαθούν να βρουν τρόπους και να επινοήσουν λύσεις πριν έρθουν τα χειρότερα.
Δοκιμασία τρίτη
Η τελική δοκιμασία που θέτει η τρέχουσα κρίση είναι και η πιο δύσκολη. Οι επιστήμονες έχουν προειδοποιήσει εδώ και χρόνια ότι οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από τα αυτοκίνητα, τα αεροπλάνα, τα εργοστάσια και τους σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας θα κάνουν το κλίμα του πλανήτη θερμότερο, ενώ αυτές οι χαοτικά μεταβαλλόμενες καιρικές συνθήκες θα κάνουν ορισμένες περιοχές πιο επιρρεπείς στην ξηρασία και άλλες πιο επιρρεπείς σε πλημμύρες.
Οι ακτιβιστές ενάντια στην κλιματική αλλαγή αναρωτιούνται εδώ και πολλά χρόνια τι πρέπει να γίνει ώστε να κινητοποιηθούν οι ΗΠΑ και οι άλλες χώρες. Οι δημοκρατικοί στην Ουάσινγκτον δεν φαίνεται να αναγνωρίζουν την ύπαρξη προβλήματος, πόσω μάλλον να συζητήσουν για λύσεις.
Αλλά υπάρχουν άλλοι ηγέτες που μιλούν. Στη Νότια Κορέα, όταν ο πρόεδρος Lee Myung Bak συνέστησε μια επιτροπή για τη μελέτη της έλλειψης τροφής, έθεσε το θέμα ωμά: «Η απειλή μιας επισιτιστικής κρίσης σε παγκόσμιο επίπεδο γίνεται ολοένα και πιο έντονη, λόγω της αλλαγής του κλίματος». Σημαντικοί παράγοντες του επιχειρηματικού κόσμου είναι εξίσου ευθείς. «Είναι γεγονός ότι το κλίμα σε όλο τον κόσμο αλλάζει», λέει ο Sunny Verghese, διευθύνων σύμβουλος του Olam International, ενός από τους τρεις μεγαλύτερους προμηθευτές ρυζιού και βάμβακος παγκοσμίως. «Αυτό θα προκαλέσει μαζικές αναταραχές».
Ο πολιτισμός έχει αντιμετωπίσει στο παρελθόν πανδημίες και παγκόσμιους πολέμους και έχει αναδειχθεί πιο δυνατός μέσα από την προσπάθειά του να ξεπεράσει αυτές τις δοκιμασίες. Οι σύγχρονες ξηρασίες και πλημμύρες δεν αποτελούν απλώς μια απειλή για τα αποθέματα τροφής της ανθρωπότητας. Είναι οι προάγγελοι μιας διαβίωσης σε ένα πιο ζεστό και πιο χαοτικό κλίμα.
Θα μπορούσε η πείνα και η συνακόλουθη απειλή για την εξουσία να είναι αυτό που θα αναγκάσει τελικά τις πολιτικές ηγεσίες να αναλάβουν δράση;
